Bài viết của bạn Đặng Minh Trí trong group Viết 100 từ mỗi ngày
Sắp đến thời điểm các sĩ tử phải bước vào giai đoạn đánh dấu cuộc đời- thi đại học. Nếu phải so sánh thì mình nghĩ nó như việc kết hôn vậy, chỉ khác là các bạn còn quá trẻ và non nớt để có một quyết định đúng đắn cho cuộc đời mình ở tuổi 18 vậy.
Thế nhưng, qua bao thế hệ thì chủ đề nên học đại học hay không vẫn chưa bao giờ ngừng gây tranh cãi hoặc từng kết thúc nghiêng về bên nào cả. Đâu đâu cũng chỉ là những lời khuyên sáo rỗng vì nó chỉ đúng với cuộc sống, kinh nghiệm của người cho lời khuyên mà chẳng giúp được mấy cho người trong cuộc cả. Thế nên, bài viết này cũng chỉ đưa ra một góc nhìn về việc học đại học mà không áp đặt hay đưa ra lời khuyên mà chỉ giúp các bạn có một góc nhìn khách quan hơn, nếu các bạn sắp hay sẽ thi đại học.
Có lẽ việc viết ra mấy cái gạch đầu dòng liệt kê ưu điểm- nhược điểm là thứ ai cũng làm được mà nói thẳng ra là những thứ trong đó nếu không khô khan thì cũng rất là sến, nên mình bỏ qua nhé. Thay vào đó, mình sẽ nói về những cái sẽ khiến người ta sau này dễ thất vọng và muốn bỏ cuộc nhất khi học đại học, hay nói dễ hiểu hơn là học sai ngành- làm trái nghề:
1. Đam mê và sở thích:
Đa số chúng ta lớn lên đều có ước mơ về nghề nghiệp sau này, bất kể nó mộng mơ, viễn vông hay thực dụng thế nào. Thế nhưng, như mình nói ở đầu bài vậy, việc thi đại học giống như bạn phải quyết định sẽ “kết hôn” với ai (ngành gì), khi mà bạn còn rất trẻ và không có nhiều kinh nghiệm sống. Việc chọn trường, chọn ngành có thể hoàn toàn do bạn quyết định, khổ nỗi là bạn chọn nó đôi khi chỉ vì thấy những mặt tốt đẹp của nó, thay vì toàn bộ bố cục vậy. Để rồi sau đó khi đã dấn thân thì bạn mới dần ngộ ra là mọi thứ không đẹp như bạn từng nghĩ.
Đó có thể là những công việc rất ngầu như lập trình viên, quản trị kinh doanh, kiến trúc sư,… cho tới những thứ đơn thuần là hợp với sở thích cá nhân như designer, kỹ thuật, ngôn ngữ,... Thì việc này không có gì là sai trái cả, chỉ là những hình mẫu bạn tưởng tượng trước khi chọn để theo học quá là lý tưởng, đủ khiến cho bạn không cần phải cân nhắc hay tìm hiểu thêm. Cùng lắm là vài cái rùng mình khi mà đọc qua chương trình học có mấy thứ kiểu toán cao cấp, Marx - Lenin và tự nhủ: “chẳng sao hết”.
Thứ duy nhất cần xem xét ở đây, là “bạn có khả năng làm việc gì”, chứ không phải là “bạn muốn làm gì”. Thoạt nhìn, hai cái này khá là giống nhau, nhưng hiếm khi chúng là một, nên từ giờ mình sẽ gọi tắt lần lượt là cái bạn cần và cái bạn muốn nhé. Ví dụ, bạn vẽ đẹp nhưng lại thích cách đọc vị bằng tâm lý học? Hay giỏi ngôn ngữ nhưng hứng thú học kinh doanh? Việc nhầm lẫn hay không xác định chính xác được điểm này chính là thứ dễ khiến việc theo đuổi con đường đại học buồn chán và cực kỳ mệt mỏi. Trớ trêu là ở độ tuổi này thì “thấu hiểu bản thân” là một khái niệm gì đó khá xa vời hay thậm chí còn chưa đủ chín mùi để có thể hiểu một cách chính xác.
Thực ra cách chúng ta được giáo dục ở trường không tập trung vào tư duy thực tế để có thể phát triển lâu dài mà thay vào đó những thứ hàn lâm và khô khan. Thế nên chuyện “chọn sai” đã trở thành một điều bình thường và rất phổ biến. Khi mà người ta biết mình lỡ chọn sai rồi thì cũng chẳng mấy ai dám từ bỏ để mà “chọn” lại cả, mà thường chỉ chấp nhận chịu đựng và bắt đầu tự huyễn hoặc bản thân về sai lầm của chính mình.
Vậy, đưa ra lựa chọn mà không dựa trên nền tảng hiểu bản thân ở độ tuổi này là một việc rất rủi ro, mặc dù bạn có thể làm đúng công việc như bạn mong đợi lúc chọn ngành nhưng bạn có thể khôn còn hứng thú nhiều với nó nữa. Tuy nhiên, cuộc sống không phải lúc nào cũng đúng theo kế hoạch, nên đừng lựa chọn ngành theo nghề mà bản thân muốn làm, mà hãy chọn theo những thứ bản thân bạn có thể làm và làm tốt hơn.
2. Nhà bảo nên theo:
Cứ coi như mục 1 là bạn có toàn quyền tự quyết định tương lai, nhưng mình tin đa số đều không được như thế. Rất nhiều gia đình định hướng cho con mình là nên học cái này, nên theo cái kia để ra trường dễ xin việc hoặc có người quen xin vào làm chỗ kia, hay chí ít là cũng để có danh nếu không có tiền. Vì mỗi cây mỗi hoa, mỗi nhà mỗi cảnh nên mục 2 này mình sẽ giả định là gia đình các bạn muốn theo ngành đó thôi (không bàn mục đích).
Trong trường hợp này, rõ ràng là quyền chọn lựa của bạn bị giới hạn rồi, nhưng trừ khi bạn vẫn chưa hiểu mình thì phương án an toàn nhất là không chọn bừa cái bạn thích. Còn nếu vẫn mông lung, thì tốt nhất là nên tìm hiểu kỹ cái bạn sắp học bao gồm những gì, sau khi học xong thì có thể làm gì và đối chiếu với khả năng của chính mình. Dẫu sao nó cũng như một lần “kết hôn”, ít nhất bạn phải hiểu rõ đối tác của bạn như thế nào chứ nhỉ?
Tất nhiên, bất cứ cái bạn chọn là gì thì bạn cũng phải chịu trách nhiệm với nó. Nếu bạn chọn theo ý bạn và vỡ lẽ rằng mọi thứ không giống bạn tưởng tượng thì cũng chẳng khác mấy viễn cảnh học ngành gia đình chọn nhưng rồi sau này nhận ra bạn chẳng thích nó là bao. Dù mang tiếng là bước vào đại học, nhiều người vẫn không thực sự cân nhắc việc này một cách thực sự nghiêm túc. Cho đến khi mọi thứ đã diễn ra rồi thì bạn không được chọn lại lần nữa, vậy nên một lần nữa, đừng xem nhẹ cuộc đời bạn.
3. Học vì ai cũng làm thế:
Mình biết có một số người chọn học đại học chẳng vì mục đích cụ thể nào cả. Họ không có sức ép từ gia đình, chẳng có hoài bão mà chỉ học vì ai cũng chọn con đường này. Có lẽ trường hợp không nhiều, nhưng vất va vất vưỡng theo học thì rất nhiều người có điểm này. Mình cũng đã từng như thế.
Việc dành 3-4 năm làm những việc không dành cho mình là một sự đánh đổi không mấy sáng suốt vì đời ngắn lắm. Dù nhận được tấm bằng thì bạn cũng bị trói buột bởi nó, trừ khi, bạn dành thời gian để đầu tư vào những thứ bạn quan tâm hoặc chí ít là có giá trị để có thể thực hiện mơ ước sau này của bạn. Trong quãng thời gian mài mông ở giảng đường, bạn phải tận dụng thời gian rãnh rỗi để làm và học, liệu việc đó có nên được bao biện để giải thích cho sự thiếu trách nhiệm ngay từ đầu không?
Thật ra đây là điều dễ nhận thấy, nhưng chúng ta lại từ chối nhìn nhận nó như một sai lầm. Việc tự nhận thức cũng như thấu hiểu bản thân nên được đưa lên hàng đầu càng sớm càng tốt, bởi bất cứ sai lầm nào cũng phải trả giá, và bạn không muốn sai vào thời điểm quan trọng như thế đâu. Đừng để bản thân phải trả giá bằng khoảng thời gian vô giá dài đằng đẵng của bạn.
__________________
Dù sao thì, đại học vẫn là một con đường an toàn, nhưng vùng an toàn sẽ kìm hãm tiềm năng trong con người bạn. Mình không nói đại học không tốt, nó vẫn dạy cho bạn kiến thức chuyên ngành (đặc biệt là những ngành nghề chuyên môn cao như kỹ sư, bác sĩ,…). Nhưng đại học không còn giống những gì bạn biết ở cấp 1-2-3 nữa, mà nó yêu cầu khả năng tự học. Đại học chỉ dạy cho bạn 1, nhưng nếu bạn có thể tự học, thì bạn có thể dạy cho bản thân 10, thậm chí 100, hay 1000.
Nếu có thể, hãy lựa chọn thông minh!
Bình luận