Tháng 12 năm 1989, Guido van Rossum, một nhà khoa học máy tính người Hà Lan đã tự triển khai một dự án nhân dịp Giáng sinh. Cảm thấy khó chịu trước sự thiếu sót của những ngôn ngữ lập trình khác, ông muốn xây dựng nên một ngôn ngữ của riêng mình. Nguyên tắc của ông rất đơn giản. Đầu tiên, nó phải dễ đọc. Mỗi khối mã lệnh sẽ được bao quanh bởi khoảng trắng thụt vào thay vì phải kéo dài đến cuối dòng rồi kết thúc bởi dấu ngoặc nhọn }. Thứ hai, nó cho phép người dùng tạo ra các package chứa các module chuyên biệt, có thể cung cấp cho những người khác để tạo cơ sở cho các chương trình mới. Thứ ba, ông ấy muốn một cái tên “ngắn, độc đáo và có chút bí ẩn”. Ông quyết định gọi nó là Monty Python, dựa theo tên một nhóm hài kịch của nước Anh. Kho lưu trữ các package được gọi là Cheese Shop.

Gần 30 năm sau “phát minh Giáng sinh” đó, Van Rossum được ví như là phiên bản công nghệ của một nhân vật do nhóm Monty Python thủ vai, người mà vô tình trở thành Đấng Cứu Thế trong bộ phim “Life of Brian”. “Tôi chắc chắn không có chủ đích tạo ra một ngôn ngữ để phổ biến rộng rãi”, ông giải thích. Tuy nhiên, trong 12 tháng qua, người dùng Google ở Mỹ đã tìm kiếm từ khóa Python nhiều hơn cả ngôi sao truyền hình thực tế Kim Kardashian. Tỷ lệ truy vấn đã tăng gấp ba lần kể từ năm 2010, trong khi tỷ lệ truy vấn về các ngôn ngữ lập trình khác không tăng thậm chí một số còn giảm (nhìn biểu đồ).

 

Độ phổ biến của ngôn ngữ Python tăng mạnh không chỉ trong cộng đồng các nhà phát triển phần mềm chuyên nghiệp (gần 40% trong số họ đang làm về Python, hơn 25% có mong muốn sử dụng Python, theo diễn đàn lập trình Stack Overflow) – mà còn đối với cả những người không chuyên. Theo Codecademy, trang web dạy lập trình cho 45 triệu người về nhiều ngôn ngữ khác nhau, cho đến nay Python đang là ngôn ngữ lập trình có số lượng người theo học tăng cao nhất. Python đã giúp cho việc lập trình trở nên dễ dàng và thuận tiện hơn nhiều, ngay cả đối với những người đã từng thấy khó khăn với bộ môn này. Pythonistas, được xem như là những tín đồ của Python, đã tải hơn 145000 packages lên trên Cheese Shop, bao gồm tất cả các lĩnh vực từ thiên văn học cho đến phát triển game.

Mặc dù Mr Van Rossum rất vui mừng về sự nhiệt tình của cộng đồng đối với ngôn ngữ của ông, nhưng ông vẫn rất khắt khe trong việc giám sát nó, vai trò của ông như một “Nhà độc tài nhân từ của cuộc sống”. Ông sợ rằng mình trở thành một thứ gì đó như thần tượng. “Tôi không thoải mái với sự nổi tiếng đó” ông nói, nghe có vẻ kỳ lạ, giống như Brian (nhân vật trong bộ phim “Life of Brian”) đang cố gắng đuổi bớt đám đệ tử đông đúc đi. “Đôi khi tôi cảm thấy mọi thứ tôi nói hay làm đều được coi như một thứ quyền năng”. Ngày 12 tháng 7 năm 2018, ông từ chức, trao quyền tự quyết cho cộng đồng Python.

Đừng trông chờ vào những nhà thống kê "ngốc nghếch"
Python không thực sự hoàn hảo. Nhiều ngôn ngữ khác có hiệu năng xử lý và tính chuyên biệt hóa tốt hơn. C và C++ là cho phép người dùng có thể can thiệp sâu vào bộ vi xử lý của máy tính. Java rất phổ biến để xây dựng nên những ứng dụng lớn và phức tạp. Javascript là sự lựa chọn cho những ứng dụng web. Và rất nhiều ngôn ngữ khác được phát triển cho những mục đích khác nhau. Nhưng lợi thế của Python – là cú pháp đơn giản giúp lập trình viên dễ học và dễ chia sẻ, cùng với lượng package khổng lồ từ những bên thứ ba – làm cho Python trở thành một ngôn ngữ phổ biến. Tính linh hoạt của nó được thể hiện ở phạm vi người dùng và phạm vi sử dụng. Cục tình báo trung ương Hoa Kỳ - CIA sử dụng Python cho những hoạt động gián điệp, Pixax sử dụng Python trong quá trình sản xuất phim, Google dùng trong quá trình thu thập dữ liệu các trang web và Spotify dùng để giới thiệu bài hát.

Một số package hấp dẫn nhất mà những Pythonistas có thể tìm thấy trên cửa hàng Cheese Shop là khai thác trí tuệ nhân tạo (AI). Người dùng có thể tạo ra các mạng thần kinh, mô phỏng các liên kết trong não bộ, để chọn ra các khuôn mẫu trong một phạm vi dữ liệu lớn. Van Rossum nói rằng Python đã trở thành ngôn ngữ được các nhà nghiên cứu AI lựa chọn, và họ đã tạo ra rất nhiều package cho việc khai thác AI.

Tuy nhiên, không phải tất cả các Pythonistas đều có nhiều tham vọng. Zach Sims, ông chủ của Codecademy, tin rằng nhiều khách hàng truy cập vào trang web của ông đang cố gắng thu thập các kỹ năng có thể hỗ trợ họ trong những công việc “phi kỹ thuật”. Ví dụ, những người làm về marketing có thể sử dụng Python xây dựng nên các mô hình thống kê để đo lường tính hiệu quả của các chiến dịch quảng cáo. Các giảng viên đại học có thể sử dụng Python kiểm tra xem họ có phân phối đúng điểm số hay không. (Ngay cả các nhà báo trên tờ The Economist, họ sử dụng các chương trình viết bằng Python để thu thập dữ liệu từ web).

Đối với những ngành nghề từ lâu đã dựa vào việc tìm kiếm thông qua các bảng tính, Python đặc biệt có giá trị. Ngân hàng Citigroup của Mỹ đã cung cấp một khóa học cấp tốc về Python cho các thực tập sinh của họ. Trang web việc làm eFinancialCareers, báo cáo mức tăng gần gấp bốn lần trong danh sách công việc liên quan đến Python giữa các quý đầu của năm 2015 và 2018.

Tuy nhiên cơn sốt Python không phải là không có những rủi ro. Chuyên gia tư vấn Cesar Brea, đối tác của công ty tư vấn Bain & Company cảnh báo rằng, điều đáng sợ nhất trong những giao dịch của ông là việc “một người có thể sử dụng công cụ nhưng lại chẳng hiểu gì về bản chất của công cụ đó”. Nếu không có sự giám sát thích hợp, một người mới làm việc với các thư viện AI có thể đưa ra các kết luận thiếu chính xác. Bernd Ziegler, đối tác của Tập đoàn tư vấn Boston nói rằng, công ty của ông rất thận trọng đối với những phân tích của tổ nghiên cứu dữ liệu.

Thế giới Robot của Rossum
Một giải pháp cho vấn đề đối với những người không chuyên về công nghệ là dạy cho họ một cách bài bản về Python. Python đã là ngôn ngữ được giảng dạy phổ biến nhất tại các trường đại học Mỹ năm 2014, nhưng việc giảng dạy nó thường chỉ giới hạn ở những người nghiên cứu khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học. Một đề xuất cấp tiến hơn là trẻ em phải được tiếp cận sớm với khoa học máy tính, thậm chí là từ cấp bậc tiểu học. Hadi Partovi, ông chủ của tổ chức từ thiện Code.org, nhấn mạnh rằng 40% các trường ở Mỹ hiện đã cung cấp các khóa học về khoa học máy tính, tăng từ 10% vào năm 2013. Khoảng hai phần ba trẻ em độ tuổi từ 10 đến 12 có tài khoản trên trang Code.org. Có lẽ sự lo lắng về một tương lai tràn ngập các công việc tự động hóa mà 90% phụ huynh Mỹ muốn con họ học về khoa học máy tính.

Liệu sự tăng trưởng của Python sẽ tiếp diễn trong bao lâu nữa. Trước đây đã từng xuất hiện những ngôn ngữ lập trình chiếm ưu thế lớn so với những ngôn ngữ khác, nhưng giờ chỉ còn là ánh hào quang của quá khứ. Thập niên 60, Fortran thống trị thế giới. Basic và Pascal đều có thời kỳ huy hoàng của nó khi là ngôn ngữ được dùng để giảng dạy cho những người mới học lập trình. Bản thân ông Partovi đã chọn JavaScript là ngôn ngữ chính cho chương trình học của Code.org, vì nó vẫn là lựa chọn để xây dựng các trang web động.

Không có một ngôn ngữ lập trình nào là chuẩn mực. Chuyên biệt hóa vẫn là điều không thể thiếu. Tuy nhiên, phải thừa nhận rằng Van Rossum đã làm nên lịch sử. Dù không phải là Đấng Cứu Thế, nhưng ông vẫn là một người xuất chúng.

Bài viết được dịch từ economist.com